世界语/附录/语法概要
世界语单词通过取一个或多个词根,用一个或多个词缀进行修改,然后添加语法词尾来形成。
| 描述 | 单词 | 含义 | 
|---|---|---|
| 表示“笑”的词根 | rid | 无意义 | 
| 添加不定式动词词尾-i | ridi | 笑 | 
| 添加形容词词尾-a | rida | 笑的 (例如,“笑声鬣狗”是rida hieno) | 
| 添加形容词词尾-a和-ind词缀,表示“值得” | ridinda | 可笑的 (值得被笑) | 
| 添加名词词尾-o | rido | (一个)笑声 | 
| 添加名词词尾-o和-ad词缀,表示“重复的动作” | ridado | 笑声 (重复的笑声) | 
| 表示“嘲弄/戏弄”的词根 | mok | 无意义 | 
| 将表示“嘲弄”的词根与表示“笑”的词根结合,然后添加不定式动词词尾-i | mokridi (pri) | 嘲笑 (某人) | 
所有以-o, -oj, -on或-ojn结尾的词都是名词。
名词本身是不定式的 (hundo 表示“一只狗”)。定冠词是 la (la hundo 表示“这只狗”)。
单数名词以-o (或-on) 结尾。复数通过添加-j (形成-oj或-ojn) 来形成。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| hundo | (一只)狗 | 
| hundoj | (一些)狗 | 
| la hundo | 这只狗 | 
| la hundoj | 这些狗 | 
当一个名词是动词短语的宾语时,会添加-n。这允许灵活的词序。在下面的例子中,所有世界语句子意思相同。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Hundo pelas katon. | 一只狗在追赶一只猫。 | 
| Katon pelas hundo. | |
| Hundo katon pelas. | |
| Katon hundo pelas. | |
| Pelas hundo katon. | |
| Pelas katon hundo. | 
复数也遵循相同的规则。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Hundoj pelas katojn. | 狗在追赶猫。 | 
| Katojn pelas hundoj. | |
| Hundoj katojn pelas. | |
| Katojn hundoj pelas. | |
| Pelas hundoj katojn. | |
| Pelas katojn hundoj. | 
动词名词在英语中并不存在,除了主动现在时 (通常通过添加-er: “查看” → “查看者”),被动现在时 (通常通过添加-ee: “查看” → “被查看者”) 和被动过去时 (通常通过添加-ed: “查看” → “被查看者”)。世界语拥有这些形式以及更多。
然而,世界语比英语更具体。 Skribanto 意思是“作家”,但它具体指的是“正在写作的人”,而不是“职业作家” (那应该是skribisto )。
| 含义 | 世界语 | 英语 | |
|---|---|---|---|
| -into | 过去正在…的人 | Skribinto | 过去正在写作的人 | 
| -anto | 正在…的人 | Skribanto | 正在写作的人 | 
| -onto | 将来会…的人 | Skribonto | 将来会写作的人 | 
| 含义 | 世界语 | 英语 | |
|---|---|---|---|
| -ito | 过去被…的人 | Amito | 过去被爱的人 | 
| -ato | 被…的人 | Amato | 被爱的人 | 
| -oto | 将来会被…的人 | Amoto | 将来会被爱的人 | 
所有以-a, -aj, -an或-ajn结尾的词都是形容词。
词尾修饰符与名词相同。使用的修饰符由被修饰的名词决定。
| 世界语 | 英语 | 格 | 
|---|---|---|
| granda hundo | (一只)大狗 | 主格 | 
| grandaj hundoj | (一些)大狗 | 主格 | 
| grandan hundon | (一只)大狗 | 宾格 | 
| grandajn hundojn | (一些)大狗 | 宾格 | 
形容词不需要出现在被修饰的名词之前,甚至不需要紧挨着它。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| La hundo havas ruĝan pilkon. | 这只狗有一个红色的球。 | 
| La hundo havas pilkon ruĝan. | |
| La hundo pilkon havas ruĝan. | 
动词形容词被称为分词。英语有两种分词形式:现在分词 (通常通过添加-ing: “煮沸” → “沸腾的水”);和过去分词 (通常通过添加-ed: “煮沸” → “煮沸的水”)。世界语拥有这些形式以及更多。
然而,世界语比英语更具体。英语没有编码形容词是主动还是被动 --- “沸腾的水”表示水正在被煮沸 (被动),但“写作的人”表示这个人正在写作 (主动)。如果你想表达写作的被动形式,你会说“正在被写的信”。尝试表达煮沸的主动形式会导致“煮沸的人”,这很可能被理解为习语 (比如“非常生气的人”),因为在文化上它没有其他合理的意义。
| 含义 | 世界语 | 英语 | |
|---|---|---|---|
| -inta | 过去正在… | Paginta viro | 过去正在付钱的男人 | 
| -anta | 正在… | Paganta viro | 正在付钱的男人 | 
| -onta | 将来会… | Pagonta viro | 将来会付钱的男人 | 
| 含义 | 世界语 | 英语 | |
|---|---|---|---|
| -ita | 被… | Pagita viro | 被付钱的男人 | 
| -ata | 正在被...ed | Pagata viro | 一个正在被付钱的男人 | 
| -ota | 将被...ed | Pagota viro | 一个将要被付钱的男人 | 
一致
[edit | edit source]作为形容词,它们必须与它们修饰的名词一致。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| La libro estas skribata. | 这本书正在被写。 | 
| La libroj estas skribataj. | 这些书正在被写。 | 
悬垂
[edit | edit source]在任何关于分词的英语讨论中,都可能出现悬垂分词的问题。
首先要认识到英语有一个悬垂修饰语问题,分词只是让它更明显而已。由于有-n标记,因此世界语通常不存在此问题。
所以,在英语中,我们可能会说“我看到一本书正在透过窗户看”。从语法上讲,书正在看,所以分词是悬垂的(或附着在错误的名词上)。
在世界语中,你会说“Mi vidis libron vidanta tra la fenestro”。如果没有-n,“mi”就是“vidanta”所修饰的名词。如果我们想说书正在看,我们会说“Mi vidis libron vidantan tra la fenestro”。
为什么这很重要?
[edit | edit source]"Mi vidis hundon vidanta tra la fenestro." 我透过窗户看到了狗。
"Mi vidis hundon vidantan tra la fenestro." 我看到一只狗,它正在透过窗户看。
比较级和最高级
[edit | edit source]比较级用 pli (更多) 或 malpli (更少) 构成。
- pli bela - 更美丽
- malpli bela - 不那么美丽
- pli bona - 更好
- pli malbona - 更糟
- pli saĝa - 更明智
最高级用 plej (最) 或 malplej (最少) 构成。
- plej bela - 最美丽的
- malplej bela - 最不美丽的
- plej bona - 最好的
- plej malbona - 最糟糕的
- plej saĝa - 最明智的
代词
[edit | edit source]代词没有语法结尾。它们都以-i结尾,这是动词不定式的结尾。但是,这不会造成混淆,因为只有十个代词,所以很容易识别。
与名词一样,代词也有宾格,通过添加-n构成。
| 主格 | 宾格 | ||
|---|---|---|---|
| 世界语 | 英语 | 世界语 | 英语 | 
| Mi | 我 | Min | 我 | 
| Vi | 你(单数和复数) | Vin | 你(单数和复数) | 
| Li | 他 | Lin | 他 | 
| Ŝi | 她 | Ŝin | 她 | 
| Ĝi | 它 | Ĝin | 它 | 
| Ni | 我们 | Nin | 我们 | 
| Ili | 他们 | Ilin | 他们 | 
| Oni | 人 | Onin | 人 | 
| Ci | 汝 | Cin | 汝 | 
Oni 意为“人”,指“人是怎么做到的?” (“Kiel oni faras tion?”)。它不表示数字一 (1)。
所有格
[edit | edit source]所有格代词只是通过添加-a从代词构成的形容词。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Mia | 我的 | 
| Via | 你的 | 
| Lia | 他的 | 
| Ŝia | 她的 | 
| Ĝia | 它的 | 
| Nia | 我们的 | 
| Ilia | 他们的 | 
| Onia | 人的 | 
| Cia | 你的 | 
它们遵循与其他形容词相同的规则,并且必须与它们修饰的名词的单复数和主格/宾格一致。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Mia hundo pelas vian katon. | 我的狗在追你的猫。 | 
| La bluaj pilkoj estas liaj (pilkoj). | 蓝色的球是他的(球)。 | 
请注意,某些系动词,如esti (to be) 和ŝajni (to seem) 不带宾格;这些动词后面的名词形式和修饰形容词在语法上是主格补语元素,而不是宾语。
反身代词
[edit | edit source]反身代词是 si(宾格为 sin)。它像其他任何代词一样有所有格形式(通过添加-a,然后必须与它修饰的名词的性别和格一致)。
| 世界语 | 英语 | 备注 | 
|---|---|---|
| Li amas sin. | 他爱他自己。 | 如果你说“Li amas lin.”,那么你就是在说“他爱他(另一个男人)”。 | 
| Ŝi lavas siajn manojn. | 她洗她的手(她自己的手)。 | 如果你说“Ŝi lavas ŝiajn manojn.”,那么你就是在说“她洗她的手(另一个女人的手)”。 | 
数字
[edit | edit source]基数没有语法结尾。除了 unu、du、tri 和 naŭ(1、2、3 和 9)之外,它们的结尾不会与其他语法结尾混淆。对于这四个有混淆的数字,这不会造成困扰,因为只有四个,所以很容易识别。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Nul | 零 | 
| Unu | 人 | 
| Du | 二 | 
| Tri | 三 | 
| Kvar | 四 | 
| Kvin | 五 | 
| Ses | 六 | 
| Sep | 七 | 
| Ok | 八 | 
| Naŭ | 九 | 
| Dek | 十 | 
| Cent | (一) 百 | 
| Mil | (一) 千 | 
其余的数字是由这些基数组合而成的。将数字串联在一起,如 naǔcent(“九百”),表示乘法,否则表示加法。例如 1984 是 mil naŭcent okdek kvar。
请注意,基数只表示数字的概念,而不是具体的实例;为此,您需要使用名词形式(带-o,并遵循正常的名词规则)。如果你想说有人写了一个数字一的实例,和两个数字五的实例,你会说:Iu skribis unu unuon, kaj du kvinojn.
序数
[edit | edit source]序数是形容词,用-a构成。它们遵循与其他形容词相同的规则,并且必须与它们修饰的名词的单复数和主格/宾格一致。
| 世界语 | 英语 | 备注 | 
|---|---|---|
| Unua | 第一 | |
| Dua | 第二 | |
| Dudek-unua | 第二十一 | 对于复合数,必须使用连字符。 | 
像英语一样,它们可以缩写。 这是通过将基数词替换为数字来完成的:unua → 1a。 由于它们仍然是形容词,因此需要一致性:unuan → 1an,unuaj → 1aj。
副词
[edit | edit source]副词由词根加后缀 -e 构成。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Bone | 好 | 
| Rapide | 快 | 
并非所有副词都以 -e 结尾,因为并非所有副词都由词根构成。 有一小部分词可以充当副词,但不是“纯”副词,并且通常可以充当其他词性。 有些可以同时充当副词和名词 (hodiaŭ → “今天”),有些可以充当副词和连词 (kvazaŭ → “好像”),有些可以充当副词和形容词 (ambaŭ → “两个”),有些可以充当副词和介词 (ĉirkaŭ → “周围”),有些可以充当副词和代词 (pli → “更多”)。 它们通常以 -aŭ (不定词性) 结尾,但不总是这样。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| eĉ | 甚至 | 
| hodiaŭ | 今天 | 
| iom | 一点,相当,一些,有点,在某种程度上 | 
| ĵus | 刚刚,刚才 | 
| nun | 现在 | 
| nur | 仅仅 | 
| pli | 更多 | 
| plu | 进一步,更多 | 
| tro | 过度,太多 | 
| tuj | 立即 | 
这些伪副词的末尾始终可以加 -e 来使它们成为真正的副词 (pli → plie),但对于大多数副词来说,这种情况很少发生。
注意
还可以添加其他语法结尾 (nun → nuno,nuna).
动词
[edit | edit source]没有不规则动词。 所有变位都是通过在词根后添加正确的结尾来形成的。
不定式
[edit | edit source]不定式结尾是 -i。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Esti aŭ ne esti. | To be or not to be. | 
| Mi volas skribi librojn. | I want to write books. | 
祈使式
[edit | edit source]祈使式结尾是 -u。 它用于发出直接命令 (Go!) 或表达我们的意志 (Let's...)。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Estu! | Do it! | 
| Ne skribu librojn. | Don't write books. | 
| Li skribu multajn librojn! | Let him write many books/May he write many books! | 
| Ni iru al la kinejo. | Let's go to the cinema. | 
| Mi iru tiam ĉi. | I should go now. | 
时态
[edit | edit source]现在时结尾是 -as。 过去时结尾是 -is。 将来时结尾是 -os。 主语或宾语的单复数和性别都没有一致性。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Mi skribas librojn. | I write books. | 
| Mi skribis librojn. | I wrote books. | 
| Mi skribos librojn. | I will write books. | 
条件式
[edit | edit source]条件式结尾是 -us; 像英语一样,它也被用作一种礼貌的方式来表达愿望或请求。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Se mi povus, mi skribus librojn. | If I could, I would write books. | 
| Se mi estus vi, mi skribus librojn. | If I were you, I would write books. | 
| Ĉu mi povus havi tason da teo? | Could I have a cup of tea? | 
分词
[edit | edit source]分词是由动词形成的形容词。 有两种类型:主动式和被动式。
主动式分词
[edit | edit source]| estas | estis | estos | |
|---|---|---|---|
| -inta (最近完成的动作) | estas skribinta (has written) | estis skribinta (had written) | estos skribinta (will have written) | 
| -anta (正在进行的动作) | estas skribanta (is writing) | estis skribanta (was writing) | estos skribanta (will be writing) | 
| -onta (即将开始的动作) | estas skribonta (is going to write) | estis skribonta (was about to write) | estos skribonta (will be about to write) | 
作为形容词,它们必须在格和数上与它们修饰的名词一致,该名词是主动式分词短语的主语。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Mi estas skribinta librojn. | I have written books. | 
| Ni estis skribontaj libron. | We were about to write a book. | 
| Vi estos skribanta libron. | You (singular) will be writing a book. | 
| Vi estos skribantaj libron. | You (plural) will be writing a book. | 
被动式分词
[edit | edit source]被动式分词可以由及物动词构成,用于被动语态。
| esti | estu | estus | |
|---|---|---|---|
| -ita (最近完成的动作) having been | esti skribita (to be (in the state of) having been written) (to have been written) | estu skribita (be (in the state of) having been written) (be written) | estus skribita (would be (in the state of) having been written) (would have been written) | 
| -ata (正在进行的动作) being | esti skribata (to be (being) written) | estu skribata (be (being) written) | estus skribata (would be (being) written) | 
| -ota (即将开始的动作) about/going to be | esti skribota (to be about (going) to be written) | estu skribota (be about (going) to be written) | estus skribota (would be about (going) to be written) | 
| estas | estis | estos | |
| -ita (最近完成的动作) having been | estas skribita (is (in the state of) having been written) (has been written) | estis skribita (was (in the state of) having been written) (had been written) | estos skribita (will be (in the state of) having been written) (will have been written) | 
| -ata (正在进行的动作) being | estas skribata (is (being) written) | estis skribata (was (being) written) | estos skribata (will be (being) written) | 
| -ota (即将开始的动作) about/going to be | estas skribota (is about (going) to be written) | estis skribota (was about (going) to be written) | estos skribota (will be about (going) to be written) | 
作为形容词,它们必须在格和数上与它们修饰的名词一致,该名词是被动式分词短语的主语。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| La libro estas skribata. | 这本书正在被写。 | 
| La libroj estas skribataj. | 这些书正在被写。 | 
被动语态句子中的直接宾语用分词后的 de 表示
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| La libro estas skribata de mi. | The book is being written by me. | 
连词
[edit | edit source]连词没有语法结尾。 除了 ĉu (“是否/或者”)、se (“如果”) 和 ke (“那”) 之外,它们的结尾不会与其他语法结尾混淆。 对于那些可能混淆的词,这并不会造成混淆,因为它们的數量很少,因此很容易识别。
| 世界语 | 英语 | 例子 | 
|---|---|---|
| ankoraŭ | 仍然,还 | |
| aŭ | 或者 | |
| ĉu | 是否 | |
| kaj | 和 | |
| ke | 那 | |
| krom | 除了,此外 | |
| se | 如果 | |
| sed | 但是 | |
| 或... 或... | 要么... 要么... | |
| 既... 又... | 既... 又... | 
 | 
| 既不... 也不... | 既不... 也不... | 
 | 
比较级
[edit | edit source]比较级由形容词和副词构成。
| 世界语 | 英语 | 例子 | 
|---|---|---|
| 比... 更... | 比... 更... | 
 | 
| 比... 少... | 比... 少... | 
 | 
| 和... 一样... | 和... 一样... | 
 | 
| 像... 那样的... | 像... 那样的... | 
 | 
| 和... 一样... | 和... 一样(东西)... | 
 | 
| 和... 一样... | 和... 一样(方式或方法)... | 
 | 
一天中的时间
[edit | edit source]序数(unua, dua)用于表示一天中的小时,并加上或省略“horo”。分钟由基数(unu, du)表示。在问句中,除了使用“kiam”外,还可以使用形容词“kioma”(来自“kiom”,多少)。
| 世界语 | 英语 | 
|---|---|
| Kiam vi alvenos? | When will you arrive? | 
| Kioma horo estas? | What hour (what o'clock, what time) is it? | 
| Je kioma horo vi venos? | At what time (what o'clock) will you come? | 
| Estas la dua horo. | It is two o'clock (it is the second hour). | 
| Estas la tria kaj kvin minutoj. | It is five minutes past three. | 
| Ni iris je la sesa kaj duono. | We went at half past six. | 
| Estas la oka kaj kvardek kvin. | It is eight forty-five. | 
| Estas unu kvarono antaŭ la naŭa. | It is a quarter to nine. | 
| Estas dudek minutoj antaŭ la deka. | It is twenty minutes to ten. |